بررسی مجاز در زبان فارسی بر مبنای نظریه ی مفاهیم واژگانی و الگوهای شناختی

م بررسی مجاز در زبان فارسی بر مبنای نظریة مفاهیم واژگانی و الگوهای شناختی   راحله گندمکار[1] امید طبیب زاده[2]     تاریخ دریافت: 6/10/93 تاریخ تصویب: 26/12/93 چکیده مجاز به عنوان یکی از مهم‏‏ترین فرایندهای تغییر معنی، نه‌تنها از اهمیت زیادی نزد متخصصان فن بلاغت و معنی‏شناسان تاریخی برخوردار بوده، بلکه دست‌کم به مدت سه دهه، از سوی معنی‏شناسان شناختی به‌مثابة فرایندی در زبان خودکار سخنگویان مورد مطالعه قرار گرفته است. نظریة «مفاهیم واژگانی و الگوهای شناختی» که در سال 2006 از سوی ویویان ایوانز ارائه شد، به تبیین چگونگی عملکرد معنی در زبان به‌ویژه بر مبنای فرایندهای استعاره و مجاز می‏پردازد. بر اساس این نظریه، واژه‏ها فاقد معنی هستند و معنی هر واژه تابع پاره‏گفتاری است که در آن قرار می‏گیرد. نگارندگان مقالة حاضر، ضمن بررسی و ارزیابی این نظریه در باب مجاز، به این نتیجه می‏رسند که قائل شدن به بی‏معنایی مطلق واژه‏ها در رویکردی واژه‏بنیاد، اساساً مشکلی روش‏شناختی به حساب می‏آید. افزون بر این، نمی‏توان به‌لحاظ هم‌زمانی به فرایندی به نام مجاز، آن هم در قالب سنتی‏اش قائل شد بلکه باید آن را فرایندی بر مبنای «کاهش» روی محور هم‏نشینی تلقی کرد. به این ترتیب، می‏توان واژه‏ها را به‌مثابة واحدهایی در نظر گرفت که خارج از بافت، معنی دارند ولی «معنی‏دار» به حساب نمی‏آیند.   واژه‏های کلیدی: ساختار معنی، کاهش، مجاز، نظریة مفاهیم واژگانی و الگوهای شناختی، معنی‏شناسی شناختی   [1]  استادیار گروه زبان­شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی(نویسندة مسئول)؛  [email protected] [2]  دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه بوعلی سینا؛ [email protected]